ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η προσωποκεντρική προσέγγιση, η οποία έχει επίσης κατά καιρούς ονομαστεί και «μη κατευθυντική», «πελατο-κεντρική» ή «ροτζεριανή», αναπτύχθηκε από τον Carl Rogers την δεκαετία του 1950.Η ανθρωπιστική ψυχολογία, όπως και η προσωποκεντρική προσέγγιση, επηρεάστηκε από τα φιλοσοφικά κινήματα του υπαρξισμού και της φαινομενολογίας.Ο Rogers ήταν ιδιαίτερα κριτικός για τις ψυχοθεραπευτικές μεθόδους που χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή: την παροχή συμβουλών, τις υποδείξεις, την πειθώ, τις παροτρύνσεις και τις ερμηνείες. Σύμφωνα με τα λόγια του: «Ο σκοπός αυτής της νέας προσέγγισης δεν είναι να λύσει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, αλλά να βοηθήσει το άτομο να αναπτυχθεί έτσι ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα… Βασίζεται πολύ περισσότερο στην τάση του ατόμου προς την ανάπτυξη, την υγεία και την προσαρμογή… Αυτή η νέα θεραπεία τονίζει περισσότερο τα συναισθηματικά στοιχεία…παρά τις νοητικές διαδικασίες… Τονίζει περισσότερο την παρούσα κατάσταση παρά το παρελθόν του ατόμου… Τέλος αυτή η προσέγγιση δίνει έμφαση στην ίδια την θεραπευτική σχέση ως μια αναπτυξιακή εμπειρία»

Η ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Σύμφωνα με την Προσωποκεντρική προσέγγιση, τα άτομα είναι από τη φύση τους δημιουργικά και αξιόπιστα ενώ προσπαθούν να ικανοποιήσουν δύο πρωταρχικές ανάγκες. Η πρώτη είναι η τάση του ατόμου προς την αυτό-πραγμάτωση ενώ η δεύτερη είναι η ανάγκη για αγάπη και αποδοχή από τους άλλους αλλά και για αυτο-αποδοχή και αυτο-εκτίμηση.Η έννοια της τάσης πραγμάτωσης είναι θεμελιώδης στην προσωποκεντρική θεωρία και είναι εκείνη η αναπτυξιακή τάση που ωθεί το άτομο προς τη διατήρηση, την ενίσχυση και τη διαφοροποίησή του.Βασική έννοια στην προσωποκεντρική προσέγγιση είναι επίσης η έννοια του εαυτού ή της αυτο-εικόνας του ατόμου. Η αυτο-εικόνα περιλαμβάνει εκείνα τα χαρακτηριστικά και τις εμπειρίες τα οποία το άτομο αναγνωρίζει ως δικά του, ως «εγώ» ή «εμένα». Όταν το άτομο ζει σε ένα ευνοϊκό περιβάλλον, όπου οι ανάγκες και οι εμπειρίες του αναγνωρίζονται και γίνονται αποδεκτές τότε το άτομο τείνει να αναγνωρίζει και το ίδιο τις εμπειρίες του και δεν υπάρχει διάσταση ή ασυνέπεια ανάμεσα στον εαυτό και την εμπειρία. Όταν όμως το άτομο γίνεται αποδεκτό από τους άλλους στο περιβάλλον του μόνο υπό όρους, και, όταν σημαντικές εμπειρίες δεν γίνονται αποδεκτές ούτε αναγνωρίζονται, τότε το άτομο αρχίζει και το ίδιο να διαστρεβλώνει ή να αρνείται πλευρές της εμπειρίας του. Αυτό συμβαίνει λόγω της ανάγκης του για αποδοχή από τους άλλους και έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται διάσταση ή ασυνέπεια ανάμεσα στην πραγματικότητα και τον εαυτό: το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση «ασυμβατότητας» και είναι ευάλωτο. Οι όροι αξίας, οι όροι δηλαδή με τους οποίους κάποιος γίνεται αποδεκτός από το περιβάλλον του, τείνουν να ενδοβάλλονται από το άτομο, με αποτέλεσμα να αποτελούν πλέον μέρος της αυτό-εικόνας του.Μια άλλη κεντρική έννοια στην προσωποκεντρική προσέγγιση είναι η έννοια της «εστίας αξιολόγησης». Όταν τα άτομα κάνουν αξιολογήσεις για διάφορα θέματα ή για ανθρώπους, μπορούν είτε να βασίζονται στην δική τους εμπειρία, οπότε αξιολογούν τις καταστάσεις με βάση την δική τους «οργανισμική αξιολογική διαδικασία», είτε να καθοδηγούνται από απόψεις και στάσεις άλλων ατόμων, με αποτέλεσμα η εστία αξιολόγησής τους να γίνεται εξωτερική. Όταν το άτομο είναι συνεχώς εκτεθειμένο κατά την παιδική του ηλικία σε πολλούς όρους αξίας τότε η εστία αξιολόγησης τείνει να γίνει εξωτερική και το άτομο αρχίζει να μη βασίζεται στην δική του προσωπική εκτίμηση των καταστάσεων, αλλά να καθοδηγείται από τους όρους αξίας που έχει ενδοβάλει.Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωποκεντρικής προσέγγισης είναι επίσης η προσπάθεια να περιγράψει το «πλήρως λειτουργικό άτομο». Τα βασικά χαρακτηριστικά ενός πλήρως λειτουργικού ατόμου είναι να διαθέτει την ικανότητα να βιώνει όλα του τα συναισθήματα χωρίς να τα φοβάται, την ικανότητα να είναι ανοιχτός στην εμπειρία, την ικανότητα να ζει στο παρόν, να έχει εμπιστοσύνη στην δική του οργανισμική διαδικασία αξιολόγησης, να έχει την αίσθηση της ελευθερίας και διακρίνεται από δημιουργικότητα.

Η ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Η προσωποκεντρική συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπείας κατά την οποία η σχέση ανάμεσα στο σύμβουλο και τον πελάτη είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για την ανάπτυξη και την αλλαγή. Ενώ η θεραπευτική σχέση θεωρείται πρωταρχικής σημασίας από όλες τις θεραπευτικές προσεγγίσεις, η προσωποκεντρική προσέγγιση τη θεωρεί από μόνη της θεραπευτική. Η τάση πραγμάτωσης του ατόμου παρέχει το κίνητρο για την ανάπτυξη και την αλλαγή, όμως, για να μπορέσει να λειτουργήσει, είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός περιβάλλοντος ασφάλειας όπου το άτομο τιμάται, γίνεται αποδεκτό και κατανοητό.Το 1957 ο Rogers δημοσίευσε τις «Αναγκαίες και Επαρκείς Συνθήκες της Θεραπευτικής Αλλαγής», οι οποίες περιγράφηκαν ως εξής:1. Δύο πρόσωπα βρίσκονται σε ψυχολογική επαφή. 2. Ο πρώτος, που θα ονομάσουμε "πελάτη", βρίσκεται σε κατάσταση ασυμβατότητας, είναι ευάλωτος ή αγχωμένος.3. Ο δεύτερος, τον οποίο θα ονομάσουμε σύμβουλο, είναι αυθεντικός και ολόκληρος μέσα στη σχέση.4. Ο σύμβουλος βιώνει άνευ όρων θετική αποδοχή για τον πελάτη.5. Ο σύμβουλος βιώνει μια ενσυναισθητική κατανόηση του εσωτερικού πλαισίου αναφοράς του πελάτη και προσπαθεί να επικοινωνήσει αυτή την κατανόηση στον πελάτη. 6. Η επικοινωνία της ενσυναισθητικής κατανόησης και της άνευ όρων αποδοχής του συμβούλου στον πελάτη επιτυγχάνεται τουλάχιστον ως ένα ελάχιστο βαθμό.Αν οι έξι αυτές συνθήκες υπάρχουν και εξακολουθήσουν να υπάρχουν για ένα χρονικό διάστημα, τότε είναι αρκετές ώστε να ακολουθήσει η δημιουργική διαδικασία της θεραπευτικής αλλαγής, χωρίς να χρειάζεται κάποια άλλη συνθήκη ή τεχνική.Σύμφωνα με τα ίδια τα λόγια του Rogers: «Το άτομο έχει μέσα του πλούσιες δυνατότητες να κατανοεί τον εαυτό του και να μεταβάλλει την αυτο-εικόνα του, τις βασικές στάσεις ζωής και την αυτο-κατευθυνόμενη συμπεριφορά του. Οι δυνατότητες αυτές μπορούν να απελευθερωθούν μόνο εάν εξασφαλιστεί ένα συγκεκριμένο κλίμα διευκολυντικών ψυχολογικών στάσεων.